Η Μόδα ως Αυτοκρατορική Τέχνη
Η μόδα, στην πιο αγνή και ωμή μορφή της, δεν υπήρξε ποτέ απλώς ζήτημα υφάσματος. Υπήρξε πάντα εργαλείο ηγεμονίας, κώδικας κοινωνικό-πολιτικών αφηγήσεων εξουσίας. Και καμία γυναίκα στον 20ό αιώνα δεν το κατάλαβε αυτό βαθύτερα από την Gabrielle “Coco” Chanel.
Υπήρξε μια γυναίκα που δεν σχεδίαζε ρούχα, σχεδίαζε εξουσία με γραμμή ώμου. Την έλεγαν Chanel. Και δεν της αρκούσε να ακολουθεί την Ιστορία. Την έραβε πάνω της. Η Gabrielle “Coco” Chanel δεν δημιούργησε απλώς μόδα, σχεδίασε την ριζική μεταμόρφωση. Από κορσέδες, από καθωσπρεπισμούς, από το “ντύσου όμορφα για να σε διαλέξουν”. Με νήματα και σιλουέτες, χάραξε μια νέα διαδρομή: κομψότητα με υπόσταση στην θηλυκότητα, αυτή της θηλυκής εξουσίας.
Η Chanel δεν έντυσε γυναίκες. Τις εξόπλισε με σιλουέτες στρατηγικής θηλυκής εξουσίας. Δεν ερωτεύτηκε άντρες. Ερωτεύτηκε ιδέες, αρχιτέκτονες ισχύος, πολιτισμικά ρήγματα και αυτοκρατορικά αποτυπώματα. Και τα μετέτρεψε σε μόδα.
Σε μια Ευρώπη που έμοιαζε να καίγεται και να λαμπυρίζει ταυτόχρονα, ερωτεύτηκε. Όχι απλώς έναν άντρα, αλλά μια Αυτοκρατορία που έσβηνε, και ένιωσε την ανάγκη να τη ντύσει, να την αποτυπώσει πριν χαθεί.
Ο Ντιμίτρι και το Χρυσό Φάντασμα της Αυτοκρατορίας
Ο Ντιμίτρι Πάβλοβιτς Ρομανόφ ήταν κάτι περισσότερο από έναν άντρα. Ήταν η σωματική ενσάρκωση ενός κόσμου που καταρρέει με χάρη. Έφερε πάνω του το βλέμμα της παρακμής, την ουσία, το ‘είναι’ του Μεγάλου Ρωσικού Θρόνου, τη μνήμη μιας αισθητικής που κανείς δεν μπορούσε πια να ζήσει, αλλά όλοι ήθελαν να νιώσουν. Ο εξόριστος πρίγκιπας Ντιμίτρι Πάβλοβιτς της χάρισε τη Ρωσία. Όχι τους χάρτες ούτε την χώρα, αλλά τη μνήμη της. Χρυσά φυλαχτά, βυζαντινές σκιές, στολές Κοζάκων, αισθητική ιερότητα. Η Chanel δεν τα είδε ως εξωτισμό, αλλά ως σύμβολα αφανισμένης ισχύος. Τα μετέτρεψε σε κώδικες ραπτικής. Ράβοντας τα παλάτια πάνω σε ενδύματα.
Ο Ίγκορ και η Συμφωνία της Αποδόμησης
…Κι έπειτα, ο Ίγκορ Στραβίνσκι, ένας άντρας που δεν της έμαθε μουσική, αλλά θραύσματα. Ρυθμοί που δεν υπακούν στα μουσικά ‘στερεότυπα’ ήχοι που τσακίζονται. Ο Ίγκορ δεν της έμαθε μουσική. Της έδειξε τη δύναμη του ασύμμετρο, ασυμβίβαστου. Κι εκείνη το μετέτρεψε σε μόδα που δεν ταιριάζει σε όλους. Αλλά κυριαρχεί πάνω σε όλους! Η Chanel δεν αντέγραψε τη μουσική του. Την ενσάρκωσε, της έδωσε ουσία, έκοψε τα ρούχα της σαν ρυθμούς που σπάνε. Επέλεξε να δημιουργήσει αρώματα που δεν συμβιβάζονταν. Η Chanel, πάντοτε λάτρης της ασυμμετρίας, τον κάλεσε κοντά της, όχι για έρωτα, αλλά για ‘δομική επανάσταση’. Και κάπως έτσι γεννήθηκε το Chanel Nº5, όχι ένα άρωμα που προσπαθεί να ευχαριστήσει, αλλά ένα άρωμα που επιβάλλεται, που δεν συμβαδίζει με τα δεδομένα, δεν μυρίζει λουλούδια αλλά μυρίζει απόφαση. Το Chanel Nº5 ήταν το μουσικό ισοδύναμο του νέου γυναικείου σώματος, δεν παρακαλούσε, δεν διακοσμούσε, δεν εξημέρωνε, επέβαλλε!
Αν ο Ντιμίτρι της χάρισε τον ιερό πλούτο της κατάρρευσης, ο Στραβίνσκι της χάρισε κάτι ανώτερο, το χάος ως δομή. Ο Sacre du Printemps δεν ήταν μόνο έργο τέχνης, ήταν η ενσάρκωση μιας πράξης διάλυσης των κανόνων. Η αρμονία τελείωσε, το σώμα πια ασυμβίβαστο, δεν χόρευε πια για χάρη κάποιου άλλου, πάλλονταν με δική του βούληση.
Αυτό που κάνει αυτή την ιστορία ξεχωριστή δεν είναι απλώς η ρομαντική της διάσταση. Είναι το πώς η Chanel μετέτρεψε τους άντρες της σε αρχιτεκτονική μόδας. Όχι για να στολίσει τη ζωή της, αλλά για να την κωδικοποιήσει και να δημιουργήσει. Καμία σχέση της δεν ήταν τυχαία, ήταν επιδέξια σημεία πρόσβασης της σε αισθητικά οικοσυστήματα. Από τον αυτοκρατορικό χρυσό μέχρι τον μουσικό κατακερματισμό.
Η Chanel ως Αρχιτεκτονική Εξουσίας
Η Chanel ερωτευόταν ιδέες. Η Chanel έραβε θεωρία. Η Chanel συνδύαζε μνήμες και σύμβολα σε αισθητικές αποφάσεις που είχαν αξία. Δεν την ενδιέφερε να είναι κομψή. Την ενδιέφερε να κερδίσει.
Γι’ αυτό και η κάθε της συλλογή δεν ήταν απλώς επιλογή υφασμάτων. Ήταν ένα μανιφέστο:
• Τι σημαίνει να είσαι γυναίκα χωρίς κορσέ;
• Τι σημαίνει να μυρίζεις εξουσία;
• Ποιος μπορεί να φορέσει ένα Little Black Dress χωρίς να καταρρεύσει από την απλότητα του;
Η Chanel κατάλαβε πως η πιο λεπτή μορφή εξουσίας είναι η αισθητική… Και τη χειρίστηκε με δεξιοτεχνία. Ποτέ δεν αφέθηκε. Ποτέ δεν καταναλώθηκε από τους άντρες της. Εκείνη τούς μετέτρεψε σε ιδέες.
Το Άρωμα ως Θρόνος
Το Chanel Nº5 είναι ο θρόνος της. Το Little Black Dress είναι το σκήπτρο της. Οι σχέσεις της ήταν συμβόλαια έμπνευσης. Η μόδα της ήταν αυτοκρατορική. Όχι επειδή μιμήθηκε τη Ρωσία ή την Ευρώπη. Αλλά επειδή ανάδυσε, την γέννησε, μέσα από μια εντελώς νέα αισθητική γλώσσα: τη γλώσσα της κυρίαρχης γυναίκας.
Σε μια εποχή όπου η ταυτότητα αλλάζει ανάλογα με το περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η Chanel μας υπενθυμίζει πως το πιο διαχρονικό look είναι η κυριαρχία χωρίς κραυγή. Σήμερα, που τα trends κρατούν λίγες ώρες, το να ξαναδιαβάζουμε τη Chanel είναι πράξη αντίστασης. Γιατί μας θυμίζει πως η αισθητική δεν είναι απλώς γούστο, είναι γλώσσα ισχύος… Και η κομψότητα, όταν ενσαρκώνεται σωστά, μπορεί να πει πολλά περισσότερα από μια ομιλία.
Όταν ακουμπάς το Chanel Nº5 στον καρπό, δεν φοράς απλώς άρωμα. Το Chanel Nº5 δεν φοριέται, μετουσιώνεται στον καρπό σαν ανάμνηση, σαν ιεροτελεστία εξουσίας. Και κάθε γυναίκα που το φορά, δεν εισέρχεται σε έναν χώρο, δηλώνει τον δικό της. Αν εσύ ήσουν η Chanel σήμερα, τι θα διάλεγες να μυρίζει η δύναμή σου;
Η Chanel δεν στεκόταν δίπλα στους άντρες της. Τους μετουσίωνε σε ιδέα, για να υψώσει κάτι δικό της. Δεν ερωτεύτηκε την Αυτοκρατορία για να τη σώσει. Την ερωτεύτηκε για να φτιάξει τη δική της.
Άρθρο: Χριστίνα Ιωάννου (αρθρογράφος, artandyou.gr team)
