Η διαδρομή της Νάντιας Γιαννέλου, από τον Βόλο μέχρι τη Σκωτία, χαρτογραφείται από μια βαθιά ανάγκη, να σπάσει η σιωπή γύρω από τη βία και τα τραύματα. Με φόντο μια κοινωνία που μαθαίνει να σωπαίνει μπροστά σε τέτοια φαινόμενα και συχνά να τα κανονικοποιεί, η ίδια επέλεξε να σταθεί ακριβώς στο σημείο που ο ανθρώπινος πόνος ζητά χώρο και φωνή.
Ειδικευμένη στην έμφυλη βία και τα τραύματα, η Νάντια Γιαννέλου εργάζεται εδώ και επτά χρόνια σε δομές υποστήριξης επιζώντων, επιμένοντας ότι η θεραπευτική διαδικασία ξεκινά από κάτι απλό αλλά βαθύ, την αναγνώριση. Μέσα από ένα φεμινιστικό και κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πλαίσιο, βλέπει την ψυχική υγεία όχι ως ζήτημα «ατομικής ανθεκτικότητας», αλλά ως το αποτύπωμα που αφήνουν οι κοινωνικές ανισότητες στο σώμα και την ψυχή.
«Η πατριαρχία δεν είναι κάτι αφηρημένο», λέει. «Είναι το έδαφος πάνω στο οποίο κανονικοποιούνται μορφές βίας που συχνά μένουν αόρατες». Για εκείνη, η ψυχοθεραπεία δεν είναι απλώς μια διαδικασία ίασης, είναι μια πράξη φροντίδας, αποκατάστασης και εν τέλει, δικαιοσύνης.
Γεννημένη και μεγαλωμένη στον Βόλο, η Νάντια Γιαννέλου ένιωθε από παιδί συγκίνηση για τις προσωπικές ιστορίες του κάθε ανθρώπου. Αν και ξεκίνησε τις σπουδές της στην Αγγλική Φιλολογία, γρήγορα αντιλήφθηκε πως αυτό που πραγματικά επιθυμούσε ήταν να κατανοήσει τις ρίζες της κοινωνικής αδικίας και να σταθεί δίπλα σε όσους τη βιώνουν.
«Έβλεπα τον πόνο και την αδικία γύρω μου και ήθελα να καταλάβω τι τα προκαλεί, τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό και πώς μπορούμε να στηρίξουμε όσους πλήττονται», λέει σήμερα. Αυτή η εσωτερική της ανάγκη την οδήγησε στη Σκωτία, όπου βρήκε ένα πιο ανοιχτό, φεμινιστικό πλαίσιο, που αντιμετωπίζει τον ψυχικό πόνο όχι μόνο ατομικά, αλλά μέσα από το πρίσμα της κοινωνίας.
Η μετάβασή της από τη φιλολογία στην ψυχοθεραπεία ήταν φυσική εξέλιξη. Η αγάπη της για τη γλώσσα και τις αφηγήσεις την έφερε αρχικά κοντά στη λογοτεχνία. «Μέσα από τα κείμενα, έμαθα να ακούω, να αναγνωρίζω τις αποχρώσεις της ανθρώπινης εμπειρίας, να διαβάζω ‘πίσω’ από τις λέξεις», εξηγεί. Όμως όσο η ευαισθησία της βάθαινε, τόσο συνειδητοποιούσε ότι ήθελε να σταθεί πιο ενεργά δίπλα στους ανθρώπους. Έτσι, έκανε μεταπτυχιακό στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen με θέμα το «Φύλο, Σεξουαλικότητα και Βία», ενώ αργότερα ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή της στην Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία στη Γλασκώβη. Σήμερα εργάζεται ως ψυχοθεραπεύτρια με ειδίκευση στο τραύμα και την έμφυλη βία.
Η ελληνική κοινωνική πραγματικότητα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις επιλογές της. «Μεγαλώνοντας στην Ελλάδα, ένιωθα πως γύρω από τη βία, ειδικά τη σεξουαλική και την ενδοοικογενειακή, υπήρχε σιωπή, ανοχή και, πολλές φορές, κανονικοποίηση», θυμάται. Ακόμη και πριν μπορέσει να κατονομάσει αυτό που βίωνε ως βία, ένιωθε έντονη ενόχληση απέναντι στα έμφυλα στερεότυπα και στον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία μιλούσε, ή και δεν μιλούσε, για το γυναικείο σώμα και την «κανονικότητα».
Αυτή η ενόχληση μετατράπηκε σε βαθιά ανάγκη για αλλαγή. «Οι γυναίκες και ειδικά οι επιζώσες, δεν είχαν ασφαλή χώρο να μιλήσουν. Αυτή η σιωπή, αυτό το βάρος χωρίς λόγια, με ώθησε να κάνω κάτι γι’ αυτό», λέει. Το «κάτι» αυτό, μεταφράστηκε σε σπουδές, εκπαίδευση, εξειδίκευση, αλλά πάνω απ’ όλα, σε δέσμευση να δημιουργήσει ασφαλείς χώρους, όπου η αλήθεια του καθενός μπορεί να φανεί και να ειπωθεί.
Τα τελευταία επτά χρόνια, η Νάντια Γιαννέλου εργάζεται σε εξειδικευμένα κέντρα στήριξης επιζώντων κακοποίησης και τραύματος. Η επιλογή της να εστιάσει στη βία λόγω φύλου και το τραύμα, είναι απόρροια της βαθιάς της ανάγκης να στηρίξει εκείνους που έχουν πληγωθεί και εν συνεχεία, να τους θεραπεύσει. «Ήθελα να κάνω κάτι που να έχει ουσία και να στηρίζει ανθρώπους που έχουν πληγωθεί βαθιά αλλά σιωπηλά», σημειώνει και προσθέτει: «Πάντα με άγγιζε το κομμάτι της δικαιοσύνης, όχι με την έννοια της τιμωρίας, αλλά της φροντίδας, της αποκατάστασης». Για εκείνη, ο πυρήνας της θεραπευτικής δουλειάς δεν είναι άλλος από τη φράση: «Σε βλέπω. Σε πιστεύω. Είμαι εδώ». Αυτό το τρίπτυχο εμπιστοσύνης είναι για την ίδια ιερό.
«Η εμπιστοσύνη είναι η βάση της θεραπευτικής σχέσης»
«Η εμπιστοσύνη είναι το άλφα και το ωμέγα. Είναι η καρδιά αυτού που κάνω», υπογραμμίζει. Η δυνατότητα να υπάρξει μια σχέση όπου ο άλλος νιώθει ασφαλής να μοιραστεί τις πιο δύσκολες, σκοτεινές πλευρές του εαυτού του είναι για εκείνη ανεκτίμητη. Παραπέμπει, μάλιστα, στον Irvin Yalom: «Όπως έχει πει και ο Αμερικανός ψυχίατρος Irvin Yalom, είναι η σχέση που θεραπεύει. Δεν είναι μόνο οι τεχνικές ή οι μέθοδοι, είναι η αίσθηση ότι ο άλλος σε βλέπει, σε ακούει και είναι σταθερά εκεί». Και συμπληρώνει: «Για μένα είναι τεράστιο προνόμιο να μπορώ να χτίζω σχέσεις εμπιστοσύνης και να βλέπω, σιγά-σιγά, τους υπέροχους ανθρώπους με τους οποίους δουλεύω να ξανασυνδέονται με τον εαυτό τους, με περισσότερη δύναμη και νόημα».
Η Νάντια Γιαννέλου προσεγγίζει την ψυχοθεραπεία με έντονη κοινωνική και πολιτική επίγνωση. Για εκείνη, η ψυχική υγεία δεν είναι αποκομμένη από τις δομές εξουσίας. «Το φύλο, η τάξη, η εθνικότητα, η σεξουαλικότητα — όλα επηρεάζουν το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας και το αν νιώθουμε ότι έχουμε “χώρο” να ζητήσουμε βοήθεια», επισημαίνει. Το τραύμα, εξηγεί, δεν είναι απλώς ένα παρελθοντικό γεγονός. Είναι κάτι που ζει μέσα μας και επηρεάζει τις σχέσεις, τον ύπνο, τη μνήμη, την εμπιστοσύνη, ακόμη και τη σχέση μας με το ίδιο μας το σώμα.
«Έρχομαι από ένα υπόβαθρο κοινωνικής κατανόησης της βίας- δεν τη βλέπω μόνο ως μια ατομική, ενδεχομένως ψυχοπαθολογική πράξη, αλλά ως κάτι που γεννιέται και συντηρείται μέσα σε συγκεκριμένες κοινωνικές αντιλήψεις και συστήματα. Αντιλήψεις γύρω από την εξουσία, το φύλο, τη σιωπή, και το ποιος έχει λόγο και δικαίωμα να ορίζει ή να επιβάλλεται. Η πατριαρχία, για παράδειγμα, δεν είναι κάτι αφηρημένο, είναι το έδαφος πάνω στο οποίο κανονικοποιούνται μορφές βίας που συχνά μένουν αόρατες. Το τραύμα δεν είναι κάτι που έγινε και πέρασε. Eίναι κάτι που ζει μέσα μας και επηρεάζει καθημερινά τη ζωή μας- τον ύπνο, τις σχέσεις, τη μνήμη, την εμπιστοσύνη, αλλά και τη σχέση μας με το σώμα και τον εαυτό μας ως ύπαρξη», λέει με σαφήνεια.
Στη θεραπεία, στόχος της είναι να κοιτάξει μαζί με τον θεραπευόμενο το τραύμα «χωρίς ντροπή» και να το μεταφράσουν σε κατανόηση, ανακούφιση και –σταδιακά– σε επανασύνδεση με τον εαυτό. «Δουλεύουμε μαζί για να δώσουμε χώρο σε αυτές τις εμπειρίες… να τις κοιτάξουμε χωρίς ντροπή, και να τις μεταφράσουμε σε κάτι που μπορεί να φέρει κατανόηση, ανακούφιση και σταδιακά σύνδεση με τον εαυτό», εξηγεί.
Σε όσους φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια, απαντά με σαφήνεια: «Το να ζητάς βοήθεια είναι πράξη δύναμης. Δεν χρειάζεται να έχεις “φτάσει στον πάτο” για να χρειάζεσαι στήριξη». Θυμάται με συγκίνηση την υπόθεση της Ελένης Τοπαλούδη, την οποία χαρακτηρίζει ως «ένα από τα πιο συγκλονιστικά έμφυλα εγκλήματα που έγιναν ποτέ στην Ελλάδα». Τη θεωρεί σημείο καμπής για την έναρξη μιας δημόσιας, απαραίτητης συζήτησης γύρω από τη σεξουαλική και έμφυλη βία στη χώρα μας.
«Η ιστορία της έγινε φάρος για να ξεκινήσει κάτι που για χρόνια έμενε στη σκιά. Μου θυμίζει κάθε μέρα γιατί κάνω αυτή τη δουλειά», λέει και συμπληρώνει: «Για να υπάρχουν χώροι όπου οι άνθρωποι μπορούν να μιλήσουν χωρίς φόβο, χωρίς ντροπή και να νιώσουν ότι δεν είναι μόνοι. Αλλά και για να αναγνωρίζονται τα εγκλήματα ως έμφυλα. Μέσα σε μια κοινωνία που θα μπορεί, επιτέλους, να βλέπει καθαρά τη βία. Να της δίνει όνομα και να μη σιωπά. Αν κάτι σε πονάει, τότε ζήτα βοήθεια, μέσα από την ψυχοθεραπεία, υπάρχει τρόπος να ακουστείς, να καταλάβεις και να φροντίσεις τον εαυτό σου».
Σήμερα, η Νάντια Γιαννέλου εργάζεται στο Στέρλινγκ της Σκωτίας, προσφέροντας δια ζώσης συνεδρίες σε όσους τις έχουν ανάγκη. Παράλληλα, πραγματοποιεί online συνεδρίες, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον καθένα να έρθει σε επαφή μαζί της. «Δουλεύω με ανθρώπους όλων των φύλων, σεβόμενη την κάθε εμπειρία, την ταυτότητα και την ιστορία που φέρνουν μαζί τους», λέει κλείνοντας.
Συνέντευξη: Πέννυ Λουπάκη
